Türkiye’de avukat sayısı hızla artıyor: Talep haritasında aile, kira ve tüketici uyuşmazlıkları öne çıkıyor
Türkiye Barolar Birliği dataları avukat sayısındaki artışın sürdüğünü gösterirken, vatandaşların türel dayanak arayışında öne çıkan başlıklar ortasında boşanma, kira bağları, tüketici ve iş uyuşmazlıkları dikkat çekiyor. Zarurî arabuluculuk ve kira rejimindeki değişiklikler müracaatların cinsini de dönüştürüyor.
Türkiye’de hukuk hizmetlerine talep, hem toplumsal hem ekonomik dinamiklerin tesiriyle taraf değiştiriyor. Son açıklanan baro bilgilerine nazaran ülkede barolara kayıtlı avukat sayısı 2024 sonunda 199 bin 142’ye ulaştı; bu toplam içinde büyük baroların yanı sıra Ege ve İç Anadolu’daki orta ölçekli barolarda da besbelli artışlar gözlendi. İzmir Barosu örneğinde 2024 sonu prestijiyle kayıtlı avukat sayısı 13 bin 919’a çıktı. Bu tablo, mezun sayısındaki artışın ve meslek içi uzmanlaşma eğilimlerinin alana yansımasına işaret ediyor.
Artışın mekânsal dağılımı da dikkat cazip. İstanbul ve Ankara üzere merkezlerde avukat sayısı doğal olarak yüksek; fakat son yıllarda İzmir’in hissesi da istikrarlı biçimde büyüyor. Bölgesel iktisadın çeşitliliği, liman ve lojistik faaliyetleri, turizm ve teknoloji teşebbüslerinin artmasıyla birlikte kentin hukuk muhtaçlığı yalnızca ticaret ve şirketler hukuku ekseninde değil, ferdî müracaatların da ağırlaştığı aile ve kira hukuku alanlarında genişliyor. İzmir özelinde bu eğilim, hem lokal yargı takvimlerine hem de alternatif tahlil düzeneklerine müracaat oranlarına yansıyor.
Aile hukuku başlıkları talep haritasında birinci sıralarda yer almaya devam ediyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun yayımladığı 2024 bilgilerine nazaran yıl boyunca katılaşan boşanma sayıları 187 bin 343’e ulaştı. Bu sayı, boşanma süreçlerinde nafaka, velayet, mal rejimi ve ferdî münasebet üzere alt kalemlerde profesyonel danışmanlığa olan muhtaçlığı artırıyor. Avukatlar, dava dışı uzlaşma ve aile arabuluculuğu yaklaşımlarının tarafların yıpranmasını azaltabildiğini, lakin her belgede yargılama stratejisinin farklılaştığını belirtiyor. Kentlilerin gündelik arayışlarında “İzmir’de aile hukuku alanında hangi uzmanlıklara başvuruluyor?” sorusu daha görünür hâle gelirken, çevrim içi aramalarda İzmir boşanma avukatı sözünün öne çıktığı gözleniyor.
Kira bağları ise son iki yılda tartışmaların merkezinde. 1 Eylül 2023’ten itibaren kira uyuşmazlıklarında dava açmadan evvel arabuluculuk başvurusu zarurî hâle geldi; uygulama, komşu hakkı ve kat mülkiyeti kapsamındaki makul uyuşmazlıkları da içeriyor. Adalet Bakanlığı’nın duyurduğu bilgilere nazaran bu kapsamdaki müracaatların değerli bir kısmı mutabakatla sonuçlandı ve süreç yargının iş yükünü dengeleyen bir kapı olarak öne çıktı.
Bu resme, kira artış rejimindeki değişim eklendi. Konut kiraları için uygulanan yüzde 25’lik artış hududu 1 Temmuz 2024 prestijiyle sona erdi; artışların tekrar Türk Borçlar Kanunu’nun TÜFE on iki aylık ortalama sonuna nazaran belirlenmesi uygulamasına dönüldü. Düzenleme, kira tespit ve uyarlama taleplerini olduğu kadar, taraflar ortası müzakere ve arabuluculuk süreçlerini de direkt etkiledi. Alanda vazife yapan hukukçular, en büyük değişkenin “sözleşmenin yenileme tarihi–TÜFE zamanlaması” kesişiminde ortaya çıktığını, kiracı–malik irtibatının yazılı ve delillendirilebilir biçimde yürütülmesinin uyuşmazlık riskini azalttığını vurguluyor. İzmir özelinde, gayrimenkul piyasasındaki hareketlilik ve öğrenci–sezonluk kiralamaların hissesi nedeniyle İzmir kira avukatı arayışlarının yoğunluğu dikkat çekiyor.
Arabuluculuğun genel fotoğrafına bakıldığında, 2024 yılında dava kuralı ve ihtiyari arabuluculuk kapsamında toplam 800 bini aşkın evrakta dostça tahlil sağlandığı açıklandı. Arabuluculuk kurumunun kira, iş ve ticari alacaklar yanında tüketici uyuşmazlıklarında da zarurî dava kaidesi hâline gelmesiyle birlikte, müracaat sayıları ve muahede oranları kamuoyunun yakından izlediği göstergelerden biri oldu. Uzmanlar, “daha süratli, daha düşük maliyetli ve taraf iradesine dayalı çözüm” vurgusunun, mahkeme süreçleriyle birlikte hibrit bir hukuk iklimi yarattığını tabir ediyor.
Tüketici hukukunda ise birkaç yılın birikimi 2024–2025 devrinde görünür oldu. 6502 sayılı Kanun’a eklenen 73/A hususuyla tüketici davalarında da dava açmadan evvel arabulucuya müracaat dava kaidesi hâline geldi; hakem heyeti nakdî sınırları ise Ticaret Bakanlığı tebliğleriyle her yıl güncelleniyor. E-ticaret ve aralıklı kontratlarda iade–iptal süreçleri, abonelik idaresi ve ayıplı ifa başlıklarında sistematik müracaatlar artarken, platformlarla satıcılar ortasındaki sorumluluk paylaşımı da evrak stratejilerinde belirleyici hâle geliyor.
İş hukuku, ekonomik dalgalanmalar ve çalışma rejimindeki dönüşümler nedeniyle her vakit canlı bir alan. Fazla mesai ve fiyat alacaklarının yanında, performans–fesih süreçleri, iş kazaları ve hizmet tespiti evrakları birinci sıralarda. Zarurî arabuluculuk bu alanda 2018’den beri yürürlükte; uygulama, tarafların evrak tertibine ve kanıt idaresine daha fazla ihtimam göstermesini mecburî kılıyor. Arabuluculuk masasında mutabakata varılamayan evraklarda ise yargılama, ön görüşmelerde kaydedilen tutanak ve tekliflerin ışığında daha amaçlı ilerleyebiliyor. (Bu paragraftaki değerlendirmeler genel bilgi gayelidir.)
Dijitalleşme, avukatın iş akışını tekrar şekillendiriyor. UYAP ve e-tebligat ile evrak bağlantısı hızlanırken, müşterilerin beklentisi de “öngörülebilir mühletler ve şeffaf maliyet” odağına kayıyor. Data müdafaa ve şahsî datalar hukuku, şirketlerin iç süreçlerinde standart hâline gelirken; içerik kaldırma, prestij idaresi ve siber dolandırıcılık kaynaklı uyuşmazlıklarda teknik uzmanlıkla hukuk bilgisini birleştiren gruplar öne çıkıyor. Tüketici verisi işleyen işletmelerde idari para cezalarının yine değerleme oranlarıyla artması, ahenk programlarını stratejik bir gündem hususu hâline getirdi.
Ceza yargılaması tarafında da toplumsal gündemle paralel bir hareketlilik kelam konusu. Ekonomik cürümler, bilişim sistemleri aracılığıyla işlenen cürümler ve sahtecilik belgeleri, toplumsal medyanın yaygın kullanımının tesiriyle öne çıkarken; mağdur hakları ve dayanak düzenekleri üzerine kurumsal bilgilendirme çalışmaları genişliyor. Bu alandaki talep artışı, baroların CMK ve mağdur hizmetleri eğitimlerini nizamlı aralıklarla güncellemesine yol açıyor.
Sahadaki öbür kıymetli başlık uzmanlaşma. Büyük ölçekli ofisler kadar, ferdî avukatlar ve butik gruplar de makul mikronişlere odaklanarak farklılaşıyor: sigorta–sağlık, enerji–çevre, spor–eğlence, miras planlaması, Gayrimenkul–kentsel dönüşüm üzere. Bu eğilim, hem müvekkil tecrübesinde hem de meslek içi kalitede standardı yükseltiyor. Üniversitelerde klinik ve uygulamalı eğitim modellerinin yaygınlaşması, yeni mezunların belge idaresine süratli adapte olmasını sağlıyor.
Talep tarafındaki bu tablo kentler ölçeğinde de çeşitleniyor. İzmir’de aile içi uyuşmazlıklar ve kira kaynaklı müracaatların yanına tüketici–konut projeleri ve turizm kontaklı mukavele ihtilafları ekleniyor. “Kısa periyotlu kiralamalar, dönemlik mukaveleler ve site yönetimi–kat mülkiyeti” üçgeninde çıkan uyuşmazlıklar, arabuluculuk kapısından geçtikten sonra mahkemeye taşınıp taşınmamasına nazaran farklı stratejiler gerektiriyor. Vatandaşın bilgi arayışında boşanma avukatı ve kira avukatı üzere sözlerin öne çıkması, bu başlıkların gündelik hayatın pratik gereksinimleri ortasında üst sırada yer aldığını gösteriyor.
Kira uyuşmazlıklarına ait zarurî arabuluculuk düzenlemesi, sırf dava öncesi bir durak değil; tarafların masada müzakere hünerlerini geliştiren bir alan olarak da görülüyor. 1 Eylül 2023 ve sonrasında açılan kira tespit–tahliye davaları öncesinde arabulucuya başvurulması koşulu, bilhassa büyükşehirlerde müracaatların süratle artmasına yol açtı. Bu sayede tahliye ve tespit belgelerinde mahkeme öncesi önemli bir filtre oluşurken, mutabakat sağlanan evrakların oranı da dikkat cazip bir düzeye ulaştı. (Bakanlık, kira uyuşmazlıklarında on binlerce belgenin mutabakatla sonuçlandığını duyurmuştu.)
Aile hukuku gündemi ise sırf dava sayılarıyla değil, süreç idaresi ve irtibatla de şekilleniyor. Ebeveynlik planı, çocukla şahsî bağlantı ve mal rejimi tasfiyesi üzere karmaşık başlıklarda, uzmanlık ve disiplinler ortası yaklaşım belirleyici oluyor. TÜİK’in 2024 bilgileri boşanmalarda artışa işaret ederken, uzmanlar hukuksal temsilin yanı sıra psikososyal dayanak ve arabuluculuk kanallarının gerçek sırayla kurgulanmasının çatışmayı azaltabildiğini belirtiyor. Bu yaklaşım, yargı sürecinin uzunluğunu ve maliyetini de etkiliyor.
Genel resme bakıldığında, avukat sayısındaki artışla birlikte hizmet çeşitliliği ve erişilebilirlik de artıyor. Fakat bu, rekabetin sırf fiyat üzerinden değil, uzmanlık, etik ve şeffaflık üzerinden de yaşanacağı bir periyoda girildiği manasına geliyor. Mecburî arabuluculuk uygulamalarının yaygınlaşması, kira rejimindeki değişimler ve tüketici hukukundaki yeni istikrar noktaları, vatandaşın hukuksal seyahatinin “mahkeme öncesi–yargılama–icra” üç evreli mimari içinde daha planlı ilerlemesini sağlıyor. Mesleğin temsilcileri, “erken müracaat, belgelendirme ve yanlışsız yönlendirme” üçlüsünün hem hak arama özgürlüğünü güçlendirdiği hem de yargı sisteminin aktifliğine katkı sunduğu görüşünde.
Sonuç olarak, Türkiye’de avukat sayısındaki artış tek başına bir istatistik değil; talebin niteliği, hukuksal tahlil yollarının çeşitlenmesi ve vatandaşın hukuka erişiminin kolaylaşmasıyla birlikte okunması gereken bir trend. İzmir’den Ankara’ya, Diyarbakır’dan Bursa’ya farklı kentlerde farklı gereksinimler öne çıksa da, tablo ortak bir ileti veriyor: Aile, kira, tüketici ve iş hukuku başlıkları, gündelik hayatın hukukla kesiştiği sıcak alanlar. Bu alanlarda gerçek bilgiye vaktinde erişim, arabuluculuk üzere barışçıl tahlil yollarının aktif kullanımı ve uzmanlaşmış hukuk hizmeti, yeni devrin belirleyici ögeleri olacak. Türkiye’nin 2024 bilgileri ve 2025’in birinci sinyalleri, bu dönüşümün kalıcı olacağına işaret ediyor.
Kaynak: Magazin Haberleri
